Zespolenie wrotno-oboczne
Żyła główna doogonowa (czcza doogonowa) i żyła wrotna, to dwa największe naczynia żylne jamy brzusznej. Żyła główna doogonowa powstaje z prawej i lewej żyły biodrowej wspólnej. Naczynie to zbiera krew z kończyn miednicznych, żył nerkowych, wątrobowych i uchodzi do prawego przedsionka serca.
Spis treści:
1. Wątroba a zespolenie wrotno-oboczne
2. Przyczyny zespolenia wrotno-obocznego
3. Rodzaje zespolenia wrotno-obocznego
Rola wątroby w zespoleniu wrotno-obocznym
Wątroba to największy gruczoł i największy pojedynczy narząd organizmu, który między innymi odpowiada za syntezę białek, glikogenu i cholesterolu. W wątrobie produkowana jest żółć, większość czynników krzepnięcia krwi i ciała odpornościowe. W narządzie tym przeprowadzany jest także metabolizm trucizn, leków, toksyn bakteryjnych i innych substancji dostających się do wnętrza organizmu drogą przewodu pokarmowego. Jej unaczynienie pochodzi z żyły wrotnej i tętnic wątrobowych. Odpływ krwi odbywa się żyłami wątrobowymi, uchodzącymi do żyły głównej doogonowej. Żyła wrotna jest najważniejszym naczyniem wątroby. Powstaje z dogłowowych i doogonowych żył krezkowych oraz z żył śledzionowych i żyły żołądkowo-dwunastniczej. Naczynie to zbiera krew z przewodu pokarmowego, śledziony i trzustki. Większość krwi, której potrzebuje wątroba, trafia do niej żyłą wrotną. Są to 4/5 objętości krwi przepływającej przez ten narząd, dostarczające jej 50% potrzebnego tlenu.
Jak dochodzi do zespolenia wrotno-obocznego?
Krew płynąca w żyłach wątrobowych jest krwią mieszaną. Krew tętnicza i wrotna miesza się ze sobą w zatokach wątrobowych i po kontakcie z hepatocytami uchodzi do żył wątrobowych. W warunkach fizjologicznych krew z żyły wrotnej dostaje się do krążenia głównego tylko po przejściu przez zatoki wątrobowe. Każdy przeciek krwi wrotnej do krążenia głównego, omijający hepatocyty i mający miejsce w życiu pozapłodowym, jest zjawiskiem patologicznym. Taki stan określa się mianem zespolenia wrotno-obocznego (ang. portosystemic shunt, PSS). Krew wrotna niosąca ze sobą strawione składniki pokarmowe, kwasy żółciowe, toksyny bakteryjne i żywe bakterie z przewodu pokarmowego, trafiając bezpośrednio do krążenia głównego, wywołuje liczne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Manifestują się one chorobami układu nerwowego, pokarmowego, moczowego i krwiotwórczego. Najczęściej występującymi objawami klinicznymi są senność i napady drgawek, pojawiające się po wysokobiałkowym posiłku. Spowodowane jest to toksycznym działaniem amoniaku na ośrodkowy układ nerwowy. W warunkach prawidłowych znaczną część amoniaku produkowanego w przewodzie pokarmowym wątroba przekształca w mocznik. Mocznik jest substancją mniej toksyczną niż amoniak, nie przechodzi przez barierę krew-mózg i rozpuszcza się w wodzie, co ułatwia jego wydalanie z organizmu. Natomiast amoniak łatwo przedostaje się do ośrodkowego układu nerwowego i słabo rozpuszcza się w wodzie. Dlatego w układzie moczowym pacjentów z zespoleniem wrotno-obocznym, dość często obserwuje się krystalizację moczanów i innych związków zawierających amoniak. Kamica układu moczowego w przebiegu zespolenia wrotno-obocznego jest stwierdzana u około 50% pacjentów. U niektórych zwierząt pierwszym objawem obecności przecieku może być bardzo silna reakcja na leki uspokajające i stosowane do znieczulenia ogólnego.
Rodzaje zespolenia wrotno-obocznego
Zespolenia wewnątrzwątrobowe i zewnątrzwątrobowe
Wyróżnia się kilka rodzajów zespolenia wrotno-obocznego. Ze względu na miejsce przecieku rozpoznawane są zespolenia wewnątrzwątrobowe i zewnątrzwątrobowe. Zespolenia wewnątrzwątrobowe są zawsze zmianami wrodzonymi, natomiast zewnątrzwątrobowe mogą być wrodzone lub nabyte.
Wśród zespoleń wewnątrzwątrobowych wyróżnia się zespolenia lewostronne, środkowe, prawostronne. Postać lewostronna powstaje najczęściej w wyniku niezamknięcia się przewodu żylnego. Naczynie to w życiu płodowym prowadzi krew z łożyska do żyły głównej doogonowej płodu. Przewód żylny powinien ulec całkowitemu zamknięciu pomiędzy 2 a 6 dniem po narodzinach zwierzęcia. Natomiast zespolenia centralne i prawostronne są przetrwałymi połączeniami wrotnymi z żyłami wątrobowymi lub z żyłą główną doogonową.
Wrodzone zespolenie wrotno-oboczne
Wrodzone zespolenia zewnątrzwątrobowe mogą występować jako śledzionowo-czcze, żołądkowo-czcze, dwunastniczo-czcze, wrotno-czcze, wrotno-nieparzyste, wrotno-piersiowe, wrotno-międzykręgowe, wrotno-nerkowe, wrotno-pępkowe i inne. Najczęściej występującym typem zespolenia jest śledzionowo-czcze (żyła śledzionowa lub śledzionowo-żołądkowa uchodzi do żyły głównej doogonowej).
Zespolenia wewnątrzwątrobowe i zewnątrzwątrobowe
Wrodzone zespolenie wrotno-oboczne najczęściej rozpoznawane jest u zwierząt, które nie ukończyły pierwszego roku życia. Do rozpoznania choroby, oprócz analizy objawów klinicznych, konieczne jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych krwi obwodowej oraz badań obrazowych. Najbardziej przydatne są badania USG jamy brzusznej i tomografia komputerowa. Leczenie wrodzonego zespolenia wrotno-obocznego powinno odbywać się na drodze zabiegu operacyjnego. Zabieg ma na celu zlikwidowanie patologicznego przecieku, bez wytworzenia nadmiernego ciśnienia w układzie wrotnym. Ze względu na obecność przecieku u wszystkich pacjentów stwierdzane są niedorozwój i niewydolność wątroby. Wymaga to stopniowego zamykania zespolenia tak, aby wątroba miała czas na rozwój i przyjęcie całej krwi wrotnej. W zależności od stanu pacjenta i wielkości przecieku może wystąpić konieczność etapowego zamykania patologicznego naczynia w trakcie kilku kolejnych zabiegów. Dotyczy to przede wszystkim pacjentów w złym stanie ogólnym, z dużym przeciekiem wrotno-obocznym. W trakcie każdego kolejnego zabiegu naczynie coraz mocniej jest zaciskane przewiązką, aż do całkowitego zamknięcia jego światła. U pacjentów z mniejszym przeciekiem istnieje możliwość jednoetapowego zamknięcia naczynia poprzez założenie na nie opaski celofanowej lub konstriktora. Opaska wywołuje miejscowy odczyn zapalny, który stopniowo zaciska patologiczne naczynie, natomiast konstriktor zwiększa swoją objętość, chłonąc wilgoć z jamy otrzewnej i także stopniowo ogranicza patologiczny przeciek krwi.
